کد مطلب:50036 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:4

گنجینه پرسمان » قرآن

كيفيت شكل گيري سوره هاي قرآني، چگونه بوده است؟

يفيت شكل گيري سوره هاي قرآني در پاسخ به اين سؤال لازم است نكاني را اشاره بكنيم: 1- بدون شك نظم و اسلوبي كه ميان كلمات و جملات و تراكيب آيات الهي به چشم مي خورد از وحي سر چشمه گرفته و هيچ انساني در آنها دخالتي نداشته است زيرا اسناد كلام به گوينده اي خاص (خداوند) غير از آن اقتصايي ندارد و اساساً اعجاز بودن قرآن هم جز اين را بر نمي تابد ازاين رو تمام فرق اسلامي دراين باره اتفاق دارند (ر. ك تلخيص التمهيد اثر استاد معرفت ج 1 ص 112). 2- تأليف و تنظيم آيات ضمن هر سوره خاص براساس ترتيب موجود در بيشتر موارد بر وفق ترتيب نزول آن آيات محقق شده است يعني سوره با نزول بسم الله الرحمن الرحيم شروع شده و آيات كه نازل مي شد در مجموعه آن سوره جا مي گرفت گر چه اين كار به حسب نزول و به صورت تدريجي آيه اي به دنبال آيه ديگر صورت مي گرفت اين شكل ادامه مي يافت تا وقتي كه بسم الله.... ديگري نازل مي گشت اين جا معلوم مي شد كه سوره به انتها رسيده و سوره جديدي در حال شكل گيري است اين ترتيب بندي آيات براساس ترتيب نزول آنها كه در اصطلاح علماء ترتيب طبيعي گويند اولين عامل اساسي در فرايند ترتيب به شمار مي رود در كنار اين ترتيب طبيعي عامل ديگري هم در تنظيم آيات نقش ايفا مي كرد و آن راهنمايي پيامبر(ص) بود حضرت در مواردي نادر به اصحاب دستور مي فرمود كه فلان آيه را در سوره خاصي قرار بدهند مثلاً پيامبر(ص) فرمود: جبرئيل نزد من آمد و فرمود كه آيه {A{/Bإِنَّ اَللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اَلْإِحْسانِ {w1-6w}{I16:90I}/}A} ار در سوره نحل ميان آيات استشهاد و آيت عهد قرار بده، {V(ر. ك الاتقان، سيوطي، ج 1، ص 62)V}. 3- ترتيب و تعيين جايگاه هر سوره در قرآن كريم ميان علماء مسأله اي اختلافي است گروهي معتقدند اين كار با نظارت پيامبر انجام گرفته و يك امر توقيفي است از جمله علامه خويي، {V(ر. ك علامه خويي ترجمه البيان ج 1 ص 336)V} و گروهي هم معتقدند اين عمل در زمان خلفا توسط اصحاب و با سليقه آنها انجام گرفته است، {V(ر. ك علامه طباطبايي توجمه الميزان ج 12 ص 174)V}. حاصل سخن اين كه مي توان از مطالبي كه در بند 1و 2 و 3 گذشت نتيجه گرفت ك نزول آيات اولاً) در يك مورد بر پيامبر نازل نمي گشت بلكه هنگام حاجت در طول 20 يا 23 سال نازل شد پيامبر(ص) به طور طبيعي هر آنچه كه بر ايشان نازل مي شد به مردم ابلاغ مي فرمود و مردم هم با شوق و ذوق تمام آنها را يادداشت مي كردند و در حافظه هايشان جا مي دادند بنابراين اين گونه نبوده است كه پيامبر(ص) در يك مورد سوره اي همانند بقره را تلاوت بكند گذشته از آن پيامبر ما فوق بشر مادي است و توانايي او در اتصال به منبع لايزال الهي را نمي توان انكار كرد قرائت كل قرآن بر چنين كسي مشكل نيست تا چه رسد به قرائت سوره بقره حتي به گواه تاريخ حضرت در نماز سوره ها را تلاوت مي فرمود تا بيشتر در اذهان مردم جا بگيرد ازاين رو نه كوتاهي سوره دليل بر نزول بي وقفه آن است و نه طولاني بودن بر نزول تدريجي دليل مي باشد چگونگي زمان دقيق نزول آيات به طور روشن معلوم نيست تنها اين اندازه مشخص است كه آيات در عرض 20 يا 23 سال بر پيامبر نازل گشته است.